ترکیه یکی از کشورهای مهم برای تولید لباس جهت آلمان و کشورهای اتحادیه اروپاست. بخشی از این لباس ها در قسمت جنوب شرقی ترکیه تولید می شود. در این منطقه بعلت تداوم هشت ساله جنگ در سوریه، صدها هزار از فراریان از جنگ سوریه ای زندگی می کنند. کارفرمایان این صنعت با سوء استفاده از شرایط ناگوار زندگی این فراریان در کمپ ها و غیر آن، به اشتغال نوجوانان سوری در کارخانه ها اقدام کرده اند. ترکیه کشوری است که در سال ۱۹۶۲ کنوانسیون مربوط به فراریان ژنو و در سال ۱۹۶۸ مکمل پروتکل نیویورک را امضا کرده است. اما با وجود این تنها اروپایی ها می توانند در ترکیه تقاضای پناهندگی کنند، اما برای دو میلیون و هفتصد هزار سوریه ای پناه برده در ترکیه تنها حفاظت موقت مقرر می شود. این بدین معنی است که گرچه این افراد به طور قانونی در ترکیه زندگی می کنند، اجازه ندارند به طور رسمی برای تامین زندگی خود به کارگمارده شوند. ازین ۲.۷ میلیون فراری سوریه ای تنها ۲۵۰.۰۰۰ نفر در کمپ های دولتی زندگی می کنند و اندکی کمک برای زندگی دریافت می نمایند. بقیه یعنی بیش از دو میلیون سوریه ای به حال خود گذاشته شده اند و خود باید احتیاجات خود را تامین کنند. به دلیل نداشتن اجازه کار آن ها مجبور به کار به صورت غیر قانونی در بازار غیر رسمی می شوند به همین سبب کارفرمایان ترک حقوق کارگری مرسوم در ترکیه را در مورد آن ها رعایت نمی کنند. به آن همان حداقل دست مزد در ترکیه که به صورت خالص ۴۰۰ یورو در ماه است پرداخت نمی شود. محمد ۱۴ ساله که از آله پو آمده است و برای پدر و مادرش در آن جا پول می فرستد برای یک ماه کار پرزحمت تنها ۲۵۰ یورو دریافت می کند. لیلا که از ۱۷ سالگی در جنوب ترکیه با پدر و مادر پیرش زندگی می کند و از آله پو آمده است، در یک کارخانه پوشاک کار می کند و با ساعتی ۵۰ سنت دست مزد، ماهانه ۱۱۰ یورو درآمد دارد که کفاف اجاره خانه شان را که ۱۴۰ یورو است نمی دهد. در سال ۲۰۱۶ در توافقی بین اتحادیه اروپا و ترکیه مقرر شد که به فراریان سوریه ای اجازه کار داده شود. اما اثراتش در بهبود شرایط کار کارگران سوریه ای چشم گیر نیست. فراریان سوریه ای بعد از شش ماه زندگی در ترکیه اجازه کاری برای کار تنها در مکانی که بار اول در آن جا به عنوان فراری ثبت نام کرده اند به آن ها داده می شود و نگاه نمی کنند که او الان در کجا زندگی می کند. آیا می خواهد در آن جا کار کند و آیا اصلا در آن جا محل کاری برایش وجود دارد یا خیر. معمولا فراریان در هما سر مرز ثبت نام می شوند و در آن جا وضعیت خوب کاری حتی برای مردم ترکیه وجود ندارد به همین سبب در این مکان ها تنها ۱۰% محل های کار به فراریان سوری تعلق یافته است. اما عده کثیری به نفع کارفرمایان به طور غیرقانونی به کار گرفته می شوند که سبب فشار بر دست مزد ها و پایین کشاندن آن شده است و به دنبال خود موجب غریبه ستیزی بین جمعیت ترک مناطق مرزی شده است. بر طبق نظر انجمن کارفرمایان ترکیه، تخمینن ۳۰۰.۰۰۰ کارگر سوریه ای در ترکیه مشغول به کارند که از تنها بین ۶ تا ۷ هزار نفر به طور قانونی به کار اشتغال دارند(vgl. Erdogan / Ünver 2015: 45). بر مبنای گزارش حقوق بشر واچ از این تعداد کارگران تعدادی را کودکان تشکیل می دهند(vgl. UNHCR 2016: o. p.). طبق نظر کمیسر عالی سازمان ملل برای فراریان حدود نیمی از جمعیت فراریان سوریه ای زیر ۱۸ سال سن دارند. از بین این ها ۶۲۰.۰۰۰ کودک لازم التعلیم بودند که در نوامبر ۲۰۱۵ تنها یک سوم شان به مدارس ترکیه راه یافتند. مثال های متعددی وجود دارد که نشان می دهد کودکان سوریه ای در ترکیه کار می کنند تا مخارج خود و خانواده خود را تامین کنند. دست به سر کردن شان راحت تر است. خواسته های کمتری دارند و بدون شک ارزان ترین نیروی کار هستند.( پروفسور مرات اردوغان؛ مرکز تحقیقات دانشگاه هاسهتپه انکارا). (vgl. Tali 2016: o. p.). و راحت تر از بزرگسالان زبان و اطلاعات شغلی را یاد می گرفتند.
در سال های اخیر صنایع نساجی و پوشاک در ترکیه به ویژه در قست شرق ترکیه یعنی جایی که فراریان از جنگ سوریه ای سکنی گزیده اند رونق گرفته است. اشتغال موقت مشکلی نیست که با آمدن فراریان سوریه ای همراه باشد. قبلا تحت شعار “ارزان تراز چین” ، مناطق جنوب شرقی ترکیه برای سرمایه گزاران آگهی شدند. قیمت آن را کارگران می پردازند. در سال ۲۰۱۴ ، کمپین اروپایی لباس های تمیز در فایلی که برای کشورها و رعایت حقوق کارگران این بخش ارائه داد، ترکیه را به خاطر شرایط کار این کارگران، مورد انتقاد قرار داد: دست مزدها زیر می نیمم برای زندگی قرار دارند؛ به کارگماردن غیر قانونی و متعاقب آن بی حق و حقوقی؛ نبود بیمه ها؛ استفاده گسترده از عدم پرداخت ساعات اضافه کاری، کاهش دست مزد در مواقع بیماری، ایجاد مزاحمت در تشکیل اتحادیه ها و غیره را. قبل از ورود فراریان جنگی سوریه ای در صنایع نساجی و پوشاک ترکیه اشتغال غیر رسمی و نامطمئن بسیار رواج گرفته بود. این در باره ی واگذاری تولید به تولید کننده های پایین دستی هم صادق است. به این طریق کارفرماهای بزرگ مارک های معروف می توانند مسئولیت خود را در قبال حقوق کارگران حذف کنند. با چنین کارفرماهای دست پایینی به کار گماردن غیر رسمی فراریان سوریه ای بسیار رواج دارد. این امر برای بخش های کشاورزی و ساختمان که بسیاری از سوریه ای های فراری در آن مشغول به کار شده اند، هم قابل مقایسه است. اشتغال سوریه ای ها در بخش غیر رسمی از نظر دست مزد پایین تر از غیررسمی های ترکیه است. تعدادی از شرکت های معروف پوشاک که از استثمار کارگران و کودکان سوری سود می برند: گپ ، پوما، مارکس اند اسپنسر، چیبو، اسپیریت، سنت اولیور، ریور ایسلند، مونسون، گروه اووتو، نیولوک، دبنهامس، نکست، ایندیتکس، اچ اند ام، سی اند آ، اسوس ، ب.اچ.اس، بوربری، باس، هوگو، سوپردرای، وایت استوف، السی، و و.اف. باید گفت تقریبا اکثریت شرکت های بزرگ و معروف پوشاک در این زمینه با هم رقابت می کنند. باید به این لیست کارفرمایان و تولید کنندگان پایین دستی ترک را اضافه کرد که بلاگردان این شرکت های معروف هستند تا آن ها ادعا کنند که از این امر مطلع نیستند که شرکای ترک شان آیا حقوق کارگران را رعایت می کنند یا نه. لحظه ای از خود نمی پرسند که چرا تولید این کالاها این قدر ارزان تمام می شود. مواد اولیه و ماشین که قیمت شان معلوم است و استهلاک شان محاسبه می شود و در قیمت کالا منظور می شود پس چه عامل دیگری برای این ارزانی وجود دارد. آن ها به خوبی از این امر آگاهند که ارزانی کالا تنها از استثمار بی حد و مرز کارگران، به کار گیری کودکان کار و نیروی کار غیر رسمی حاصل می شود. این را می دانند و به همین دلیل برای تولید به کشورهایی مثل ترکیه و چین و بنگلادش و… می روند. سرمایه داری از استثمار نیروی کار، از نقض حقوق کارگران و از شیره ی جان آن ها تغذیه می کند و پروار می شود. کارگران را به جان هم می اندازد و آن ها را باهم دشمن می سازد. کارگر ترک علیه کارگر سوریه ای، کارگر ایرانی علیه کارگر افعان، کارگر خودی علیه کارگر مهاجر، کارگر اروپایی و آمریکایی علیه کارگران سایر نقاط جهان و به این طریق جلوی اتحاد کارگران علیه سرمایه و سرمایه داری را که بلای جان آن هاست می گیرد. این رمز زندگی، رویش و رشد سرمایه است و اگر این گونه عمل نکند می پژمرد و می میرد.
منبع: SÜDWIND e.V; Boon; Mai 2016
A2
فریده ثابتی
مارس ۲۰۱۸
